کدام آتشفشان ها دیرتر فعال می شوند؟ - آناسی

فوران های آتشفشانی اخیر در هاوایی و گواتمالا نشان می دهد که سیاره ما می تواند خشم فروخفته خود را تقریبا در هر برهه زمانی رها کند. با اینکه پیش بینی این فوران ها ساده نیست، اما بعضی آتشفشان ها نگران نماینده تر از بقیه هستند. پیش بینی فوران های آتشفشانی تقریبا مثل زمین لرزه غیرممکن است و دانشمندان هنوز به مرحله ای نرسیده اند که بتوانند با قطعیت زمان فوران آتشفشان ها را معین نمایند، هر چند که پیشرفت هایی داشته اند.

بن ادواردز (Ben Edwards)، استاد علوم زمین در کالج دیکنسون، معتقد است:

واژه تاخیر داشتن یا دیرتر، در فرهنگ لغت مردم معنای متفاوتی نسبت به مفهوم آن در واژگان زمین شناسی دارد. به عنوان مثال، با توجه به مشاهدات انجام شده در یلواستون (Yellowstone)، این کوه آتشفشانی حدود هر 600 تا 700 هزار سال، یک فوران بزرگ دارد، پس این احتمال می رود که طی 100 هزار سال آینده، فوران بزرگ دیگری در آن رخ دهد. این زمان ظاهرا مدت زمان خیلی طولانی برای انسان ها به شمار میرود، اما با توجه به عمر سیاره زمین که بالغ بر 4.5 میلیارد سال است، صد هزار سال تقریبا خیلی زود فرا می رسد.

با توجه به پیش بینی کارشناسان درباره گدازه های آتشفشان کالدرا یلوستون که تا ارتفاع 48 تا 64 کیلومتری به بیرون فوران خواهد نمود، فوران های خیلی بدی در این آتشفشان اتفاق می افتد. با اینکه شاید فوران بزرگی در یلوستون تا هزاران سال پیش نیاید، اما تحقیقات نشان می دهد فقط یکسال برای رویارویی با چنین واقعه فاجعه باری مهلت وجود دارد.

تریسی گرگ (Tracy Gregg)، زمین شناس دانشگاه بوفالو، معتقد است:

عملا غیرممکن است بتوان معین کرد احتمال فوران کدام یک از آتشفشان ها بیشتر از بقیه است، اما در این زمینه صددرصد هم ناتوان نیستیم. با آنالیز رفتار گذشته هر آتشفشان، از رفتارهای احتمالی آن در آینده اطلاعات بیشتری به دست می آوریم. فواصل وقوع فوران ها در گذشته و شدت آن ها را مورد مطالعه قرار می دهیم. ساده ترین برداشتی که می توان داشت این است که فرض کنیم آتشفشان همان رفتار همیشگی خود را ادامه خواهد داد.

این موضوع نشان می دهد که اطلاعات ما درباره بیشتر آتشفشان های فعال دنیا، بسیار کم است. حدود 550 آتشفشان فعال روی کره زمین وجود دارد که بسیاری از آتشفشان های موجود در بستر اقیانوس جزء آن ها نیستند. این تعداد فقط شامل آتشفشان هایی است که در نزدیکی منطقه ها مسکونی کشورهای دنیا اول مانند ایالات متحده، ژاپن و ایتالیا قرار گرفته است و طبق یک روال منظم، آنالیز می شوند. فوران آتشفشان پیناتوبو در فیلیپین در سال 1991 را به یاد دارید؟ تا قبل از بروز علائم ناآرامی نظیر زلزله های کوچکی که در اثر حرکت گدازه ها در زیر زمین به وقع پیوست، هیچ کس تحقیقات زمین شناسی دقیقی در خصوص گذشته این آتشفشان انجام نداده بود، بنابراین از نحوه فوران های این آتشفشان اطلاعی نداشتیم. در واقع زمان، افراد متخصص و بودجه برای نظارت و آنالیز همه آتشفشان های فعال دنیا را نداریم.

آتشفشان هایی که تحت نظر داشته ایم، نظیر کوه تامبورا (Mount Tambora) در اندونزی و آتشفشان ایوو جیما (Iwo Jima) در ساحل جنوبی ژاپن، به احتمال زیاد همان مواردی هستند که اطلاعات کمی از آن ها در دست داشته ایم.

ادوراردز می گوید:

با توجه به اینکه می دانیم در حال حاضر کدام آتشفشان ها بیشتر مستعد فوران هستند، اما باید همه آتشفشان هایی را که طی 10 هزار سال گذشته، فوران داشته اند را تحت نظر داشته باشیم. در حالت ایده آل باید به تدریج این منطقه ها خطرناک را خالی از سکنه نموده و نظارت بر این آتشفشان ها را افزایش دهیم. اما تخلیه مردم از این منطقه ها خطرناک در حرف ساده تر از عمل است.

همان طور که اشاره شد، به سختی بتوان معین کرد که کدام آتشفشان ها دیرتر فوران خواهند کرد، اما برنامه ده ساله آتشفشان در انجمن بین المللی آتشفشان شناسی و شیمی فضای داخلی زمین (IAVCEI)، آتشفشان هایی را که بیشترین احتیاج را به نظارت و آنالیز دارند، شناسایی نموده است. این آتشفشان ها لزوما مواردی نیستند که احتمال فوران بیشتری دارند، بلکه آتشفشان های ناآرام مستقر در منطقه ها مسکونی هستند که در صورت فوران می توانند جریانی از گدازه ها، ریزش خاکستر، رودخانه ای از سنگ های خردشده، خاکستر و گازهای آتشفشانی، گلرود و... به راه بیندازند.

در فهرست این انجمن، عدم حضور کوه فوگو (Mount Fuego) در گواتمالا به چشم می خورد که در سوم ژوئیه سال جاری، بیش از 110 نفر را به کشتن داد. در واقع این فهرست برترین حدس ها را زده و واقعیت تلخ این است که دانشمندان نمی دانند کدام آتشفشان ها زودتر یا دیرتر از بقیه فوران خواهد نمود. به عنوان مثال کوه سنت هلن (Mount St. Helens) علی رغم فوران وحشتناکی که در سال 1980 داشت، در این فهرست قرار ندارد. دانشمندان می گویند این کوه در حالت ذخیره سازی است و خطر فوران آن در آینده نزدیک منتفی است، هر چند همان طور که کوه فوگو نشان داد، نمی توان به طور قطع از این موضوع اطمینان داشت. کوه آتشفشان کیلاویا (Mount Kilauea) در هاوایی نیز در این فهرست گنجانده نشده زیرا تهدید بزرگی برای زندگی انسان ها محسوب نمی شود، جریان گدازه ها و گازهای سمی این کوه قطعاً ناخوشایند است اما در مقایسه با آتشفشان هایی که می توانند حجم بزرگی از خاکستر و خرده سنگ و مواد مذاب فراوری نمایند، این آتشفشان خطر چندانی ندارد.

گرگ، علاوه بر کالدرا یلوستون، نگران کوه رینیر در واشنگتن نیز است و می گوید:

این کوه ظاهرا هر چند هزار سال یکبار فوران های مخربی را تجربه نموده و آخرین فوران وحشتناک آن به 2200 سال قبل برمی شود. با این حال حتی فوران های کوچک کوه رینیر می تواند خسارت های فوق العاده زیادی به این شهر بزند.

شکی نیست که کوه رینیر به عنوان یکی از خطرناک ترین آتشفشان های دنیا محسوب می شود و با توجه به حجم زیاد تکه های یخ، تهدیدی جدی برای کل دره Puyallup River و 3.7 میلیون نفر ساکن منطقه سیاتل به شمار میرود. آتشفشان هایی که ادواردز در صدر فهرست نظارتی خود قرار داده شامل کاتلا و هکلا در ایسلند، ویلاریکا و لایما در شیلی، Klyuchevskoy در روسیه، ونیامینوف در آلاسکا و اتنا در سیسیل می شود. او می گوید:

این کوه ها، همگی آتشفشان هایی پوشیده از برف یا یخ هستند که احتمال منطقی فوران آن ها طی 10 تا 50 سال آینده وجود دارد. مطمئن باشید که اگر هر یک از این کوه ها فوران نمایند، تمام تلاشم را به کار می بندم تا راستا تحقیقات را به سمت تعامل آتشفشان و یخ سوق دهم.

فوران کوه های پوشیده از برف و یخ واقعاً ترسناک است، زیرا آب های مذاب می تواند گلرودهایی بسیار بزرگ ایجاد نمایند که شامل آب گل آلودی از خرده سنگ های به جا مانده از بتن مرطوب می شود.

اما همان طور که گرگ پیشتر ذکر کرد، بعضی از آتشفشان های دردسر آفرین، شاید همان مواردی باشد که کمترین اطلاعات را از آن ها داریم یا خیلی مشکوک نیستند. به هر حال انتظار می رود که علم در نهایت بتواند راهی برای پیش بینی های قابل اعتمادتر درباره فوران های آتشفشانی ارائه کند.