مقاله پرستیژ نشود؛ زمان تغییر رویه ها است ، چیزی از چین و کره کم نداریم - آناسی

با تور چین سفری خاطره انگیز را تجربه کنید.

به گزارش گروه رسانه های دیگر خبرنگاران، و باز دوباره هفته پژوهش و فناوری؛ اما همچنان پژوهش از بی توجهی ها می نالد. فزونین های پژوهش معرفی می شوند اما اگر از آنها سئوال گردد وضعیت پژوهش چگونه است همگی پژوهش را بیماری می دانند که این روزها پرستار ندارد. مصاحبه با وحید احمدی معاون پژوهشی و فناوری وزارت علوم درباره آخرین و ضعیت پژوهش و فناوری در کشور را در زیر بخوانید.

و باز هم هفته پژوهش و فناوری که به نظر می رسد تنها به یک هفته سمبلیک تبدیل شده است. هفته پژوهش و فناوری در چهاردهمین سال برپایی خود چه وی ژگی های برجسته تری نسبت به سال های گذشته دارد؟

سال جاری چهاردهمین سالی است که هفته پژوهش و فناوری برگزار می گردد که این هفته با نخستین ماه های فعالیت دولت تدبیر و امید همراه شده است. هفته پژوهش و فناوری را در گستردگی بالایی برگزار می کنیم به طوری که در همه استان ها و دانشگاه ها برنامه های ویژه این هفته برگزار می گردد. نحوه فعالیت دانشگاه ها در این هفته این گونه است که همه دانشگاه ها برنامه های خاص خود را برگزار می نمایند و فعالیت ها و دستاوردهای پژوهشی و فناوری خود را به نمایش می گذارند.

این کار در سراسر کشور برگزار می گردد اما به صورت متمرکز در تهران نیز برنامه های جامعی داریم که علاوه بر برگزاری نمایشگاه پژوهش و فناوری در نمایشگاه بین المللی تهران مراسم تقدیر از فزونین های پژوهش و فناوری نیز دستور کار است. نشست معاونان پژوهشی و فناوری دانشگاه ها و مراکز پژوهشی نیز برگزار می گردد. در این نشست رسالت سال های بعد و سیاست های کلان که در برنامه وزارت علوم واقع شده است مورد تاکید قرار می گیرد. دیدگاه های وزارت علوم ناظر بر پیشنهادات دانشگاه ها اعلام می گردد. در آغاز کار دولت احتیاجمندیم حتما این برنامه ها اعلام گردد تا دانشگاه ها و مراکز پژوهشی با هماهنگی یکدیگر فعالیت ها را پیگیری نمایند.

امیدواریم نمایشگاه دستاوردهای پژوهش و فناوری زمینه تعامل و ارتباط بیشتر صنایع با مراکز تحقیقاتی را فراهم کند و زبان مشترک دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی از این کانال ایجاد گردد. در برنامه های سال جاری تاکیدی هم داریم بر فن بازار. در حاشیه آن کارگاه های علمی را خواهیم داشت. موضوعات دیگری که هفته پژوهش و فناوری سال جاری را متفاوت با سال های گذشته می نماید برگزاری تالار مصاحبهی ارتباط با صنعت، متقاضیان، بهره برداران و دانشگاه ها برای ارتباط با صنعت است تا زبان مفاهمه بین صنعت و دانشگاه ایجاد گردد. مورد دوم غرفه ای برای ارائه احتیاجهای فناوری دستگاه های متقاضی کشور است. دستگاه های متقاضی احتیاجهای خود را اعلام می نمایند و زمینه مصاحبه و ارتباط و تفاهم و قرارداد ایجاد می گردد. مورد سوم ایجاد محلی برای ارائه دیدگاه های خلاقانه و برتر است.

شاید یکی از مهمترین اهداف نامگذاری روزها و هفته ها ترویج یک فرهنگ و فرهنگ سازی برای موضوعی خاص است. در میان برنامه هایی که برای هفته پژوهش مطرح کردید جای فرهنگ سازی به نظر خالی می آید.

درست می گویید اما ما کوشش می کنیم بحث فرهنگ سازی را با یاری روابط عمومی، رسانه ها و صدا و سیما فراهم کنیم. موضوع ما فرهنگ علم و فناوری است. خیلی از مجموعه های داخلی کشور و خیلی از افراد کارشناس هنوز مفهوم پارک های علم و فناوری را نمی دانند بنابراین ضروری است که این فرهنگ سازی صورت گیرد. یکی از عوامل و مولفه های رشد و توسعه در جهانی پیشرفته و توسعه یافته همین پارک های علم و فناوری و شرکت های دانش بنیان است. اگر این موضوع جا بیفتد علم می تواند ثروت زا باشد و اقتصاد را حرکت دهد. در حال حاضر دانشگاه های ما خروجی قابل توجهی دارند که می توان با ایجاد فضای فرهنگی مناسب زمینه تشکیل شرکت های دانش بنیان را فراهم کرد تا بحث اشتغال و یاری به برطرف احتیاجهای کشور صورت گیرد.

بارها گفته شده است که اشتغال وظیفه دانشگاه ها نیست اما شما صحبت از اشتغال در سایه سیاست های وزارت علوم می کنید.

بله چون یکی از دغدغه های ما اشتغال فارغ التحصیلان است. جهانی پیشرفته به سمت ایجاد فضای اشتغال و اقتصاد دانش بنیان رفته است اما متاسفانه هنوز این فرهنگ در کشور ما شناخته شده نیست. اگر بتوانیم با یاری رسانه ملی و سایر رسانه ها به خصوص آنها که مخاطبان زیادی دارند فرهنگ سازی کنیم می توان نسبت به آینده امیدوار بود. برای تحول در کشور باید به سمت شرکت های دانش بنیان برویم تا در پارک ها و مراکز رشد مستقر شوند و برای خود فراوری ثروت نمایند.

پژوهش و فناوری احتیاج به تعامل با جهان علم و فناوری دارد. متاسفانه در سال های اخیر ارتباط دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی ما با پایگاه های علمی بسیار محدود بوده است. وضعیت این ارتباط را چگونه می بینید. این ارتباط را لازم می دانید؟

متاسفانه در سال های گذشته که تحریم بسیار سنگین شده بود این ارتباط تقریبا از بین رفته بود. چیزی در حدود 60 درصد ارتباط دانشگاه های ما با فضاهای علمی جهان قطع شده است. در جهانی علمی اگر صحبت از شکوفایی می گردد به خصوص در تحصیلات تکمیلی بدون پایگاه های علمی جهان میسر نخواهد شد. متاسفانه این ارتباط به دلیل تحریم ها و مسائل اقتصادی قطع شده بود. فضای بعد از مذاکرات هسته ای این امیدواری را ایجاد نموده است که بتوانیم مسائل را حل کنیم. با تدبیر و مدیریت درست این مشکل حل می گردد. از دولت و مجلس انتظار است که حداقل بخش اعتبارات را تامین نمایند زیرا بسیاری از دانشگاه ها نتوانسته اند هزینه عضویت خود را بپردازند. امیدواریم با یاری دولت و مجلس و همچنین فضای مناسب بین المللی که ایجاد شده است این مشکل برطرف گردد.

فرض که اینگونه ارتباط ها نیز برقرار گردد ما با مشکل دیگری نیز در علم و پژوهش روبرو هستیم ؛ دعوای ISI و ISC. ISI و ISC دو مقوله ای هستند که به نظر می رسد در دولت های متفاوت با برخوردهای سیاسی روبرو می شوند. دولتی ISI را ملاک عمل می داند و دولتی دیگر ISC. چرا علم اینگونه باید سیاست زده گردد. آیا اصلا اعتقادی به این موضوع دارید؟

بحث مقاله یک استاندارد بین المللی است اما کشورهای توسعه یافته غیر از مقاله چیزهای دیگری هم دارند. پتنت، ثبت اختراع، جوایز بین المللی و ... طرح های بزرگ بین المللی. ورود ما به بحث مقالات دنباله روی حرکتی است برای عرض اندام در جهانی خارجی. بنابراین باید در زمینه مقالات ظهور و بروز داشته باشیم. اگر تهران، امیرکبیر، شریف بخواهند بگویند خروجی داریم باید در این زمینه ورود نمایند و مقاله داشته باشند. خوشبختانه این حرکت خوب آغاز شده و در رشته های فنی جا افتاده است. در رشته های علوم انسانی نیز ظرفیت بالایی داریم. علوم انسانی اینقدر در ایران ظرفیت دارد که می توانیم در جهان به عنوان مرکز فراوری علم باشیم. البته به نظر من نمایه شدن مقالات محققانمان در نشریات خارجی هم فرصت است و هم تهدید. فرصت از این لحاظ که خیلی از دانشگاه ها و اساتید که قبلا فکر می کردند این توانایی را ندارند در جهانی علم مطرح شوند مقالات مطرحی را به جهان عرضه کردند و به وضعیتی رسیدیم که در مجلات برتر جهان صاحب سطح هستیم و مقالات معتبری می دهیم اما این مشکل را هم داریم که صرفا مقاله نباید باشد. باید به حوزه فراوری فناوری هم نگاه کنیم. مقاله همه موضوع ما نباید باشد. نباید اساتید و محققان تنها به خاطر پرستیژ مقاله بدهند و هیچ کار فناورانه ای که در برطرف مسائل تاثیرگذارند انجام ندهند. الان که توانمندی ها بالا رفته است باید بیاییم شاخص های دیگری در کنار مقاله تعریف کنیم. طرح ملی، پروژه ملی، برطرف احتیاجهای کشور اینها هم معیار قرار داده گردد. حرکت هایی شده و ملاک هایی درنظر گرفته شده که امیدواریم نهادینه گردد. بنابراین قدم بعدی این است که از مقاله عبور کنیم و در کنار آن بحث های تکمیلی را مدنظر قرار دهیم.

دیدگاه های متفاوتی درباره ISI و ISC وجود دارد. توجه داشته باشید در مقطعی ISC حرکتی بود که باید مورد توجه قرار می گرفت و در مقطعی دیگر فقط ISI برای نمایش قدرت علمی کشور ضروری بود. بنابراین تصور نمی کنم مقالات علمی و نمایه شدن آنها در ISI یا ISC تحت تاثیر مسائل دولت ها و سیاست ها قرار گرفته باشد. یک مقطعی ISI را استارت زدیم بعد که حجم زیادی فراوری مقاله داشتیم باید مجلات را توسعه می دادیم و سطح علمی آنها را بالا می بردیم. حالا زمان پتنت و اختراع است. وقتی استادی 100 مقاله دارد و به عنوان پیشرو علمی و صاحبنظر و صاحب فکر تثبیت شده چرا نباید به سمت فراوری برود. الان در مرحله سوم یعنی پیشروی علم هستیم. مرحله چهارم فراوری فناوری و تجاری سازی است که هدف هفته پژوهش و فناوری نیز در مرحله چهارم واقع شده است.

یعنی اعتقاد دارید در هر مرحله نوعی سیاست پژوهشی و علمی باید برای مقالات داشته باشیم؟

خیلی از محققان و مراکز علمی جهان به دنبال مقالات علوم انسانی ما هستند. خیلی خوب است که بتوانیم مقالات علوم انسانی را در مجلات داخلی خودمان که دارای اعتبار مناسب هستند نمایه کنیم تا مجلات ما در جهان مطرح شوند. الان استادی که برای خارج مقاله می نویسد اگر اعتبارات لازم را به او بدهیم و مقالاتش در داخل نمایه گردد به طور حتم سطح مجلاتمان افزایش می یابد. چرا سطح مجلات داخلی بالاتر نرود. از چین و کره چه چیزی کم داریم. یکی از پارامترهای توسعه علمی مجلات سطح بالا است. الان باید سطح مجلات علوم انسانی ما بالا باشد و جهان به آن رجوع کند. این امر در توسعه یافتگی موثر است.

اما هنوز در ارتقاء نمایه شدن مقالات در مجلات معتبر خارجی امتیاز بیشتری دارد؟ همه جا ISI نشانه فزونی است. چگونه می توان با وجود این رویه از این مراحل به سلامت عبور کرد؟

نکته دقیقی اشاره کردید. همواره در جهان سوم هر حرکت آفت زیادی را به همراه دارد. وقتی تحصیلات تکمیلی را آغاز کردیم از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری انتظار ظرفیت بالایی داشتیم. اما الان با این آفت مواجهیم که افراد فراوری انبوه مقاله را رها نمی نمایند. بنابراین باید مدیریت دیگری داشته باشیم و تغییر دیدگاه ملی داشته باشیم و شاخص ها را اصلاح کنیم. فرهنگ را تغییر دهیم و روندها را عوض کنیم که درگیر اینگونه چالشها نشویم.

شما گفتید که ما در مرحله سوم قرار داریم. به نظر بنده ما هنوز سطح مجلات ما بسیار پایین است و ضریب نفوذ پایینی دارند. چگونه می توان با این وضعیت از مرحله دوم به مرحله سوم رسید؟

کاملا درست می گویید اما بدانید که ما هنوز از مرحله دوم عبور ننموده ایم. ما نمی توانیم بگوییم از مرحله دوم عبور نموده ایم. ما همزمان با این مرحله وارد مرحله سوم می شویم. ما سطح و تعداد مقالات را نمی توانیم پایین بیاوریم اما باید وارد مرحله سوم بشویم و مدیریت اقتضا می نماید که استارت مرحله سه را بزنیم.

تکلیف موازی کاری های متولیان پژوهش و فناوری چه می گردد؟ آیا معاونت پژوهشی وزارت علوم و معاونت علمی ریاست جمهوری بالاخره به تفاهم می رسند. این دو در دولت های قبل اختلافات عمیقی داشتند و همدیگر را نمی پذیرفتند.

هدف این است که بین دو دستگاه هماهنگی باشد و خوشبختانه توافقات خوبی در این زمینه شده است. قرار است کارگروهی مشترک تشکیل گردد تا راهکارهای این تفاهم و همکاری صورت گیرد و اگر بعضی دستورالعمل ها اشکال دارد اصلاح گردد. بنابراین این نوید را می دهم که در دولت یازدهم نکته دقیقی که به آن اشاره کردید یعنی اختلاف معاونت پژوهشی وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برطرف خواهد شد. تاکید رئیس جمهوری نیز بر هماهنگی معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری و بخش پژوهشی وزارت علوم است. از شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری نیز به عنوان مرجع هماهنگی تمام دستگاه ها انتظار می رود که نظم بهتری در برگزاری جلسات داشته باشد تا این مسائل به حداقل برسد.

بودجه پژوهش همچنان دچار تنگ نظری ها و بی توجهی هاست. از زمان معاونت دکتر رضا منصوری تا حضور شما در این معاونت هنوز سهم پژوهش از فراوری ناخالص ملی تامین نشده است. دولت یازدهم چه نگاهی به پژوهش خواهد داشت؟

حدود 8 دهم درصد سهم پژوهش از فراوری ناخالص ملی است در حالی که باید این رقم به بیش از دو درصد می رسید. عقب افتادگی از برنامه با شرایط فعلی کاملا مشهود است. در پیشرفت کلی پروژه ها اعتبارات در خیلی از ردیف های ما صفر است. در حالت خوشبینانه اگر همین ردیف ها نیز تخصیص داده گردد باز هم سهم پژوهش تا انتها سال از فراوری ناخالص ملی به یک درصد هم نمی رسد. خبرهای خوبی درباره بودجه پژوهشی ندارم اما امیدواریم مجلس و دولت دست به دست هم بدهند و طرح هایی که آغاز شده به ویژه طرح های کاربردی را مورد توجه قرار دهند. معاونت برنامه ریزی ریاست جمهوری نیز با توجه به عنایت رهبر معظم انقلاب به پژوهش و فناوری نگاه ویژه ای در بودجه 93 به این بخش داشته باشند.، منبع: همشهری،

خبرنگاران: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای بازنشر می گردد.