پلنگ ایرانی، گربه سان در معرض خطر انقراض - آناسی

به گزارش ایسنا، پلنگ ایرانی یکی از گونه های ایرانی است که به علت جمعیت کم آن در کشور از ارزش حفاظتی بالایی برخوردار است. پلنگ ایرانی در زمره گونه های پرچم محسوب می شود بنابراین حفاظت و بهبود شرایط زندگی این گونه بیانگر سلامت اکوسیستم و کارکرد صحیح اجزای آن است. این گونه در بیشترین حالت خود 110 کیلوگرم وزن دارد.

پلنگ و سایر گوشتخواران را نمی توان مانند سم دارانی از جمله کل و بز و قوچ و میش به صورت مستقیم سرشماری کرد و باید جمعیت آن ها را تخمین زد. خال های روی بدن هر پلنگ مانند اثر انگشت انسان فرق دارد و می توان از طریق آن ها افراد جمعیتی را شناسایی کرد.

پلنگ دارای گسترده ترین پراکنش در میان گربه سانان بزرگ دنیا است و به علت قابلیت سازگاری بالا در انواع زیستگاه های کوهستانی، استپی، جنگلی و بیابانی تمام استان های کشور با تراکم نه چندان بالا زیست می کند.

اطراف استان تهران به علت اینکه منطقه ها کوهستانی بسیاری دارد می تواند زیستگاه مناسبی برای پلنگ باشد. منطقه فیروزکوه، خجیر و سرخه حصار، لار و دماوند از جمله زیستگاه های ارزشمند این گونه به حساب می آیند که پتانسیل حضور پلنگ در آن ها نیز ثبت شده، اما اقدامات پژوهشی و میدانی در زمینه تخمین جمعیت این گونه در این منطقه ها استان تهران انجام نشده است.

هر چند زیرگونه پلنگ ایرانی در معرض خطر انقراض قرار گرفته است، اما اخبار و گزارش های متعددی درباره صدمه وارد شدن به این گونه در نقاط مختلف کشور منتشر می شود.

عوامل مختلفی در کشور جمعیت پلنگ را تحت تاثیر قرار می دهد و یکی از اصلی ترین آن ها جزیره ای و تکه تکه شدن زیستگاه هاست که باعث فراهم شدن شرایط برای مواجهه این حیوان با زیستگاه های انسانی و ایجاد تعارضات بین انسان و پلنگ می شود. این تعارضات در بسیاری از موارد در نهایت منجربه آسیب دیدن و کشته شدن پلنگ می شود.

احداث جاده ها، راه آهن، خطوط انتقال گاز و نفت، توسعه شهر ها و روستاها، توسعه کشاورزی و صنعت و معدن از عوامل عمده جزیره ای و تکه تکه شدن زیستگاه ها به شمار می روند.

یکی دیگر از عوامل کاهش جمعیت و آسیب دیدن پلنگ ایرانی حضور انسان در زیستگاه های این گونه به علت انجام فعالیت هایی مانند دامداری سنتی و کشاورزی پراکنده است. با ورود افراد به زیستگاه های گونه های حیات وحش میزان تعارضات بین انسان و پلنگ افزایش می یابد.

از جمله عوامل دیگری که حیات پلنگ ها را تحت تاثیر قرار می دهد کاهش جمعیت علفخوارانی است که طعمه پلنگ هستند و می توان آن را یکی از عوامل افزایش تعارضات منافع انسان با پلنگ دانست.

زمانی که جمعیت طعمه های گوشتخواران بزرگ جثه کاهش پیدا می کند، این گونه ها به ناچار به حاشیه منطقه ها سکونتگاهی نزدیک می شوند و از این رو احتمال برخورد با جوامع انسانی و فعالیت های انسانی افزایش پیدا می کند. کما اینکه تا به امروز اخباری مبنی بر مشاهده پلنگ در زیستگاه های انسانی منتشر شده است. می توان به عنوان نمونه به یک قلاده پلنگی اشاره کرد که در حوالی پادگان 01 ارتش دیده شده است.

عوامل متعددی در کاهش جمعیت طعمه های گوشتخواران نیز نقش دارند که از جمله آن ها می توان به تخریب زیستگاه ها، تغییر کاربری اراضی و جزیره ای شدن زیستگاه ها، شکار غیر مجاز و شیوع بیماری هایی مانند طاعون نشخوارکنندگان کوچک جثه در منطقه ها مختلف کشور اشاره کرد.

یکی دیگر از تهدیداتی که متوجه حیات وحش به ویژه پلنگ ایرانی می شود ایجاد ناامنی در زیستگاه به علت تشدید فعالیت های انسانی است. فعالیت هایی مانند معدن کاوی و تغییر کاربری اراضی از عواملی هستند که می توانند امنیت گوشتخواران و علفخواران را از بین ببرند و آن ها را ناچار به مهاجرت به زیستگاه های تازه کنند.

در این مهاجرت ها نیز احتمال مواجهه حیات وحش با انسان و فعالیت های انسانی و ایجاد تعارضات وجود دارد و برخی عوامل طبیعی نظیر اشغال قلمرو از طریق فرد قوی تر، افزایش سن و بیماری نیز باعث نزدیک شدن پلنگ به زیستگاه های انسانی می شوند.

از جمله اتفاقاتی که تا به امروز برای این گربه سان افتاده و حیات آن از طریق فعالیت و دخالت های انسانی تحت تاثیر قرار گرفته می توان به کشف یک قلاده پلنگ ماده به نام ماوی اشاره کرد که در خرداد ماه 1398 درحالی که تنها دو ماه داشت از شکارچیان در شهرستان میانه آذربایجان شرقی کشف و ضبط شد، چون در دوماهگی از دامان طبیعت جداشده بود امکان بازگشت مجدد به زیستگاه را نداشت، به همین دلیل پس از کشف و ضبط به پارک پردیسان تهران منتقل شد و7دی سال1398 از پارک پردیسان به باغ وحش ارم منتقل شد، اما این ماده پلنگ در بهمن 1400 دچار بیماری حادعفونی و در طی دوره درمان تلف شد.

پلنگ ایرانی گونه ای در معرض خطر انقراض است که برای ادامه بقا نیاز به حمایت ها و اتخاذ راه چاره های کارآمدی دارد و به نظر می رسد که باید جمعیت و زیستگاه های گونه های در معرض خطر انقراض از جمله پلنگ در تمامی نقاط تحت پایش و بررسی دقیق قرار گیرند تا بتوان با اطلاعات کافی برنامه های حفاظتی برای این گونه تدوین کرد.