مجموعه کاخ های شهر ممنوعه، بزرگترین مجموعه چوبی دنیا - آناسی

پیشینه شهر ممنوعه

شهر ممنوعه (چینی: 紫禁城 ، پین یین: Zǐjinchéng) شهری قدیمی در منطقه پکن، مرکز کشور چین است و یکی از مهمترین جادبه های جهانگردی تاریخی این کشور به شمار می آید. شهر ممنوعه بزرگ ترین مجموعه دست نخورده کاخ از نظر معماری در جهان است. احداث شهر ممنوعه در سال 1406 میلادی با دستور جو دی دومین امپراطور سلسله مینگ شروع شد و ظرف 14 سال ساخته شد.

تا سال 1911 میلادی و نابودی سلسله چینگ (قریب 500 سال) جمعا 24 امپراطور در این شهر ممنوعه اقامت نموده و بر چین فرمان روایی نموده اند. در حال حاضر شهر ممنوعه 961 متر طول (در امتداد شمال به جنوب) و 753 متر عرض (در امتداد شرق به غرب) و در نتیجه 723 هزار مترمربع وسعت دارد. در شهر ممنوعه بیش از 70 ساختمان با حدود 9000 اتاق وجود دارد که مساحتی حدود 150 هزار مترمربع زیربنا را شامل می گردد.

دیوار در هر ضلع خود یک دروازه را جای داده است. بر روی ضلع جنوبی دروازه نیمروز (Meridian Gate) و بر روی ضلع شمالی دروازه نیروی ایزدی (Gate of Divine Might) واقع شده است. از سال 1924 بازدید از این مجموعه به عنوان کاخ موزه برای عموم آزاد شد و ممنوعه بودن آن سرانجام پذیرفت. البته نام این شهر به گوگونگ که در زبان چینی به معنای قصر قدیمی است تغییر داده شده است.

شهر ممنوعه دارای دو قسمت داخلی و خارجی است. بخش خارجی جهت برگزاری مراسم خاص مورد استفاده قرار می گرفت و دارای سه عمارت اصلی در جهت شمالی - جنوبی و شش عمارت جانبی در شرق و غرب است. بخش داخلی نیز دارای سه کاخ است که محل زندگی و انجام امور اداری امپراطور بوده است.

کاخ های متعددی در اطراف این مجموعه اصلی واقع شده است که برای سکونت همسران و بچه ها امپراطور استفاده می شده است. باغ سلطنتی در شمالی ترین قسمت شهر ممنوعه واقع شده است. دختران امپراطور و خانم ها و عموم جوانان عمدتا در سمت شرقی شهر ممنوعه زندگی می کردند چرا که خورشید از شرق طلوع می نماید و نشانه جوانی و طلوع مجدد است و برعکس در سمت غرب شهر ممنوعه افراد مسن زندگی می کردند چرا که خورشید در مغرب غروب می نماید و نشانه گذر عمر افراد مسن محسوب می گردد.

در کنار کاخ های اصلی هیچ درختی وجود ندارد، چرا که درخت ها وقتی بزرگ می شوند ارتفاعشان از تالار امپراطور بیشتر می گردد و امپراطوران نمی توانستند موجود زنده ای را بلند تر از خود (آن هم در کاخ سلطنتی) تحمل نمایند. از طرف دیگر درخت برای امپراطوران چین نماینده چوبه دار بوده است و امپراطور دوست نداشت چیزهای ناراحت نماینده جلوی چشمش باشد.

برای اینکه امپراطور بیشتر احساس امنیت کند و کسی به فکر تونل حفر کردن به شهر ممنوعه نیفتد، زمین محوطه شهر ممنوعه دارای 15 لایه ملات است. هفت لایه اول روی هم قرار گرفته و هشت لایه بعدی با زاویه نسبت به لایه های اول قرار گرفته اند و تقریبا غیرقابل نفوذ بوده است.

در فرهنگ باستانی چین، امپراطور پسر آسمانی اژدها محسوب می شد. بر اساس افسانه ها اژدها (Dragon) و سیمرغ یا عنقا (Phoenix) برای مردم چین مقدس هستند. بنابراین اژدها اولین حیوانی است که در این ردیف ها واقع شده است و بعد از آن سیمرغ قرار می گیرد. حیوانات دیگر که همه بچه ها اژدها و سیمرغ محسوب می شوند، در جلوی آن ها قرار می گیرند.

تعداد قصرها و اتاق ها در شهر ممنوعه بسیار زیاد است. به اعتقاد پیشینیان، اقامتگاه امپراطوران آسمانی دارای 10 هزار اتاق است و امپراطورانی که پسر امپراطور آسمانی دانسته می شدند نباید تعداد اتاق ها یشان از شمار اتاق های امپراطور آسمانی تجاوز کند. بعضی از کاخ های این مجموعه در گذر زمان دستخوش آتش سوزی شده یا تخریب شده اند که مجددا ساخته شده یا بازسازی شدند.

چرا شهر ممنوعه، ممنوعه بود؟

در گذشته تنها پادشاهان و خانواده های آن ها جزو طبقه اعیان و اشراف جامعه به حساب می آمدند بنابراین تنها این افراد بودند که اجازه ورود به شهر ممنوعه را داشتند. اما اکنون در این شهر و قصر و موزه آن به روی همه جهانگرد ها باز است و همه می توانند از موزه آن و جواهرات سلطنتی اش تماشا نمایند. نقاشی های باشکوه و معماری زیبا و سالن های مجلل آن قطعا رضایت خاطر و تعجب شهرنشیان امروزی را به خود بر می انگیزد.

هنور هم این حس ممنوعه بودن در سراسر شهر حس می گردد. شکل دیوارهای آن طوری است که دل مهاجمان را می لرزاند و هیچکس جرات بالارفتن از آن را ندارد. رنگ زرد سمبل خانواده های اشرافی چین است بنابراین هنگام ورود به شهر، زرد بیش از هر رنگ دیگری به چشم می خورد حتی دیوارها و آجرهای به کار رفته در کف آن هم زردرنگ هستند.

معماری شهر ممنوعه

طراحی شهر ممنوعه از نمای کلی تا ریزترین جزییاتش طوری اجرا شده که بازتابی از مقاصد فلسفی و مذهبی و نمادی از عظمت و قدرت امپراطور باشد. مانند رنگ زرد: رنگ امپراطور است که تقریبا در تمامی سقف ها از آن استفاده شده است.

این شهر طوری ساخته شده که مرکز آن محصور به دیوار پکن باشد و در داخل مجموعه دیوار کشیده بزرگ تری به نام شهر امپراطوری قرار داشت. رنگ های عمده در شهر ممنوعه زرد و قرمز هستند. رنگ زرد نشانه امپراطور است و رنگ قرمز نشانه شادی، طراوت و خوشبختی به شمار میرود.

دورتادور شهر ممنوعه خندقی به طول 3800 متر و به عرض 52 متر جهت حفاظت از امپراطور حفاری شده است. طول دیوار محیطی شهر ممنوعه 3428 متر و ارتفاع دیوار 10 متر است. مصالح به کار رفته در دیوار به گونه ای است که در مقابل شلیک توپ های قدیمی نیز مقاوم بوده است. در چهار گوشه شهر ممنوعه چهار عمارت به منظور دیده بانی و نگهبانی وجود دارد.

به گفته باستان شناسان، چینی ها تمام خرد و دانش خود را برای ساختن این قصر به کار گرفته اند به عنوان مثال سنگ ها و الوارهای به کار رفته در بنای ساختمان های این قصر از فنگ شان در اطراف پکن، آورده شده بود و برای حفاظت از آن خندق هایی به پهنای 49 متر دورتادور ساختمان آن حفر شده بود تا از پادشاهان ساکن شهر حمایت کند.

یکی دیگر از اقدامات عجیب برای ساختن این قصر نحوه حمل سنگ ها به ساختمان آن است. به دلیل سنگینی سنگ ها و غیرقابل جابه جا بودنش چینی ها در اطراف جاده هایی که به شهر ختم می شد چاه هایی حفر نموده بودند که در فصل زمستان با ریختن آب این چاه ها روی جاده و سر کردن سطح آن سنگ های سنگین را به سمت شهر روی جاده هل می دادند. یکی دیگر از اقدامات جالبی که چینی ها برای جلوگیری از حمله مهاجمان به این قصر انجام داده اند، ساختارهای عجیب و غریب و نردبان شکلی است که در دیوارهای آن به کار رفته است.

در حیاط شهر ممنوعه بیش از 300 ظرف فلزی بزرگ برای ذخیره آب وجود دارد. بیشتر این ظرف ها از جنس آهن و برنز است و 18 عدد از آن ها که نزدیک کاخ ها هستند دارای روکش آب طلا هستند. در زمستان زیر این ظرف ها آتش روشن می کردند تا آب های داخل آن یخ نبندد.

دیوارها ضخیم هستند و طوری طراحی شده اند که در برابر آتش توپخانه آن موقع مقاومت نمایند. شهر ممنوعه کاملا طبق نظام تشریفاتی سلسله های فئودالی و اصول طبقاتی ساخته شده است. طرح کلی، وسعت، شیوه معماری، رنگ و تزیینات همه نمایانگر امتیاز خاندان سلطنتی و سلسله مراتب اشرافی است. سه قصر این مجموعه یعنی قصر تای حه، قصر جون حه و قصر بایو حه که توجه را بیشتر جلب می نمایند، محل اعمال قدرت امپراطوری امپرطوران و بر پایی مراسم پرشکوه بوده است. قصر تای حه، مرکز تمامی شهر ممنوعه و تخت سلطنتی طلایی رنگ امپراطور در این قصر دیده می گردد. این قصر دارای مجلل ترین معماری در شهر ممنوعه است. این قصر در شمال میدان بر سکوی مرمری سفید رنگی به مساحت 30 هزار متر مربع و بلندای 8 متر ساخته شده است. ارتفاع آن40 متر است که به لحاظ ارتفاع، بلندترین بنای شهر ممنوعه است.

بر بلندی و چهارگوشه سقف های کاخ ها مجسمه حیوانات که در پی هم قرار گرفته اند، دیده می گردد. تعداد این حیوانات همواره یکی از اعداد فرد: سه، پنج، هفت یا نه است. عدد نه مخصوص امپراطور است و ساختمان های دیگر (بسته به مقام افرادی که در آن ساکن بوده اند) با تعداد حیوانات کمتری تزیین شده است. درون قصر تای حه در بالا و پایین با حدود 13 هزار شکل اژدها تزیین شده است.

تعداد قصرها و اتاق ها در شهر ممنوعه همان طور که شاره شد، بسیار زیاد است. می گویند جمعا نزدیک به 10 هزار اتاق در آن وجود دارد. به اعتقاد پیشنیان چینی، اقامتگاه امپراطوران آسمانی دارای 10 هزار اتاق است و امپراطورانی که پسر امپراطور آسمانی دانسته می شدند باید خویشتن دار باشند و نمی بایست از شمار اتاق های امپراطور آسمانی تجاوز می کردند. از این رو شمار اتاق های شهر ممنوعه نیم اتاق کمتر از شمار اتاق های کاخ آسمانی است. (آن نیم اتاق ظاهرا تنها یک راه پله را در بر می گیرد) معماری مجموعه شهر ممنوعه تبلور نگرش و درایت مردم چین است.

مجموعه از نیارش بناها گرفته تا آمود هر یک از اتاق ها و دیوارها، سرشار از اندیشه های عجیب و غریب است. مثلا سکوی سفید رنگ قصر تای حه، این قصر را پر جلال تر نموده و ضمناً از نفود رطوبت به قصر جلوگیری می نماید. برای زهکشی این سکو که در سه اشکوب(طبقه) است، از بیش از یک هزار مجسمه سر اژدها استفاده شده و هنگام بارش باران آب زهکشی شده از دهان اژدهاها فوران می نماید.

از آن جا که ابنیه مجموعه شهر ممنوعه چوبی است، این امر ظاهرا در پیشگیری از آتش سوزی موثر بوده است. طبق یادداشت های تاریخی، در سلسله مینگ 100 هزار صنعتگر و یک میلیون کارگر در ساخت این مجموعه بزرگ باستانی شرکت داشته اند. مصالح ساختمانی مصرفی از سراسر کشور حتی استان یونن در فاصله چند هزار کیلومتری تهیه شده است. اشیا و کشفیات گرانمایه ای درشهر ممنوعه شده و شمار آن جمعا به یک میلیون می رسد و یک ششم شمار کل کشفیات چین را شامل می گردد.

در کنار قصرهای اصلی راهروهایی جهت عبور و مرور خدمه واقع شده است. این راهروها جهت تامین مایحتاج قصر طراحی شده اند به طوری که بدون آنکه خدمه دیده شوند بتوانند به انواع خدمات قصرها رسیدگی نمایند.

می توان گفت تمام دکوراسیون قصر به رنگ زرد است، تنها رنگی که در تضاد با دیگر رنگ ها است رنگ مشکی است که در ساختن سقف کتابخانه آن به کار رفته است. چینی ها معتقد بودند که مشکی نشانگر آب و آتش است.

دروازه مری دان واقع در جنوب این شهر دروازه اصلی آن به شمار میرود که شکلی شبیه ققنوس دارد. به همین دلیل نام دیگر آن را هم برج ققنوس گذاشته اند. پس از گذر از این دروازه وارد محوطه ای بسیار بزرگ می شویم که شش پل در آنجا واقع شده است و همگی آن ها از روی آب های رودخانه طلایی رد شده اند. پنج ساختمان در دروازه ورودی واقع شده است که می گویند بیانگر انسانیت، وظیفه شناسی، خرد، اعتماد و سعادت است.

رودخانه طلایی هم در این ناحیه بسیار زیبا تزیین شده است. سنگ های به کار رفته در انتهای این رودخانه سفید رنگ است. ستون های مرمری شکل هم در کنار این رودخانه ساخته شده است. اگر روی یکی از پل های این رودخانه بایستید شاهد نمای بسیار زیبایی به نام تایهمن خواهید بود. تایهمن هم زیباترین دروازه این شهر است که شیر های مجسمه ای شکل از آن حفاظت می نمایند.

اگر به دقت به معماری معابد بودایی و قصرهای چینی نگاه کنید تفاوت چندانی میان آن ها نمی بینید. چون همگی تقریبا معماری مشابهی دارند به عنوان مثال همگی روی یک سکو ساخته شده اند و یا همه وزن این ساختمان ها را یک پایه بازویی شکل و ستون های چوبی تحمل می نماید. از نظر فضای داخلی هم شکل تمام ساختمان های چینی شبیه هم است. چوب ها و یا سنگ های به کار رفته در نمای داخلی آن رنگ شده اند و دیوارها و ستون ها هم اگر کنده کاری نشده اند، به رنگ قرمز درآمده اند.

معماری و رنگ های به کار رفته در شهر ممنوعه هم درست از همین قانون تبعیت می نماید. متاسفانه نمونه های بسیار زیاد و جالبی از معماری چینی ها بر اثر شهر نشینی و یا غفلت و بی توجهی از بین رفته است.

شهر ممنوعه اکنون یکی از عجایب جهان به شمار میرود، این شهر در زمان های گذشته درست در مرکز پکن قدیم قرار گرفته بود اما اکنون به شکل یک موزه درآمده است که هر ساله میلیون ها جهانگرد را به چین می کشاند. شاید بتوان گفت که این شهر یکی از پیچیده ترین و بزرگ ترین قصرهای پادشاهی جهانست. اگر به کشور پهناور چین سفر کردید بازدید از شهر ممنوعه را نباید فراموش کنید.