چرا قله اورست دائما قد می کشد؟ - آناسی

غزال زیاری: نتایج یک آنالیز حکایت از آن دارد که ارتفاع قله اورست به علت فرسایش رودخانه ای به نام آرون که در نزدیکی آن جریان دارد ، حدود 50 متر افزایش یافته است. فرآیند فرسایش باعث می شود که با واکنش ایزواستاتیک، ارتفاع کوه هرسال حدود 2 میلی متر بیشتر شود و بدین ترتیب قله اورست به طور عجیبی بلندتر از سایر قله های هیمالیا شده است.

این فرسایش باعث واکنش ایزواستاتیک می شود (فرآیندی که طی آن پوسته زمین به علت کاهش جرم سطحی، بالا رفته و باعث افزایش ارتفاع سالانه 2 میلی متری اورست می شود.)

مکانیسم افزایش ارتفاع اورست

مطالعه تازه محققان دانشگاه UCL حاکی از آن است که وقوع فرسایش در دره رودخانه باعث شده تا ارتفاع قله اورست حدود 15 تا 50 متر بلندتر شود و به علت همین فرسایش هم قله اورست همچنان به رشدش ادامه می دهد.

نتایج این مطالعه در Nature Geoscience منتشر شد و نشان می دهد که فرسایش شبکه رودخانه ای که در حدود 75 کیلومتری کوه اورست واقع شده ، دره بزرگی را از بین می برد و همین اتفاق باعث می شود که ارتفاع کوه اورست سالانه به میزان 2 میلی متر افزایش یابد و در 89000 سال گذشته بین 15 تا 50 متر افزایش ارتفاع داشته است.

ارتفاع غیرعادی اورست

قله اورست با ارتفاع 8849 متر، در زبان تبتی Chomolungma یا Sagarmāthā نامیده می شود که به معنای الهه مادر کوه هاست؛ اورست بلندترین کوه روی زمین است و حدود 250 متر بیشتر از دومین قله بلند هیمالیا ارتفاع دارد. این قله تفاوت ارتفاع محسوسی با دیگر قله های بلند هیمالیا دارد؛ چراکه سه قله بلند بعدی یعنی K2، کانگچنجونگا و لهوتسه همه فقط حدود 120 متر با یکدیگر تفاوت ارتفاع دارند.

بخش قابل توجهی از این ناهنجاری را می توان با نیروی بالابرنده ناشی از فشار از زیرپوسته زمین، پس از فرسایش رودخانه ای در نزدیکی اورست که حجم زیادی از سنگ ها و خاک ها دچار فرسایش می نماید، شرح داد. این اثر به نام بازگشت یا واکنش ایزواستاتیک شناخته می شود که در آن بخشی از پوسته زمین که جرمش از دست می دهد، خم شده و به سمت بالا شناور می شود؛ به این علت که با از دست دادن جرم، فشار شدید گوشته مایع زیرین، بیشتر از نیروی گرانش رو به پایین است.

این فرآیندی تدریجی است که معمولاً سالانه تغییراتی چند میلی متری را ایجاد می نماید؛ اما در بازه های زمانی زمین شناسی تفاوت قابل توجهی را در سطح زمین رقم خواهد زد.

رشد مداوم کوه اورست

محققان دریافتند که به علت این فرآیند است که قله اورست در 89000 سال گذشته حدود 15 تا 50 متر بلندتر شده؛ چراکه رودخانه آرون در نزدیکی این قله، با شبکه رودخانه مجاورش ادغام شده است.

آدام اسمیت، یکی از نویسندگان این مقاله و دانشجوی دکترای علوم زمین UCL دراین باره گفت: کوه اورست کوه مهمی در افسانه هاست و هنوز هم در حال رشد است. تحقیقات ما نشان می دهد که وقتی سیستم رودخانه ای نزدیک آن عمیق تر می شود، از دست رفتن مواد باعث می شود که کوه به سمت بالا قد بکشد.

در حال حاضر رودخانه آرون در شرق کوه اورست جریان دارد و در پایین دست، با سیستم بزرگ تر رودخانه کوسی ادغام می شود. در طی هزاران سال گذشته، رود آرون دره بزرگی را در کناره هایش ایجاد نموده و میلیاردها تن خاک و رسوب را از بین برده است. دکتر جین ژن دای از دانشگاه علوم زمین چین دراین باره گفت: سیستم رودخانه ای جالبی در منطقه اورست وجود دارد. رودخانه آرون در بالادست با دره ای مسطح به سمت شرق در ارتفاع بالا جریان دارد. سپس به طور ناگهانی به سمت رودخانه کوسی در جنوب می پیچد و شیب بیشتری گرفته و از ارتفاعش کاسته می شود. این توپوگرافی منحصربه فرد، نشان دهنده وضعیتی ناپایدار است و احتمالاً به ارتفاع شدید اورست مرتبط است.

تأثیر منطقه ای فراتر از اورست

این رشد ارتفاع تنها محدود به قله اورست نیست و قله های همسایه ازجمله لهوتسه و ماکالو را که به ترتیب چهارمین و پنجمین قلل مرتفع دنیا هستند را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. واکنش های ایزواستاتیک ارتفاع این قله ها را نیز به میزان اورست افزایش می دهد؛ هرچند که ماکالو که نزدیک ترین فاصله را به رودخانه آرون دارد، نرخ افزایشی بیشتری نسبت به اورست را تجربه می نماید.

دکتر متیو فاکس یکی از نویسندگان این مقاله گفت: ارتفاع کوه اورست و قله های همسایه آن در حال افزایش است؛ چراکه سرعت واکنش ایزواستاتیک سریع تر از فرسایش عمل نموده و باعث افزایش ارتفاع آن ها می شود. ما با استفاده از ابزارهای جی پی اس شاهد رشد سالانه دو میلی متری ارتفاع آن ها هستیم و بدین ترتیب درک بهتری از عوامل ایجاد این فرآیند داریم.

محققان با آنالیز نرخ فرسایش رودخانه های آرون، کوسی و دیگر رودهای منطقه، به این نتیجه رسیدند که حدود 89000 سال پیش رودخانه آرون با شبکه رودخانه کوسی ادغام شد (فرآیندی که به آن دزدی دریایی زهکشی می گویند.) با این اتفاق، آب بیشتری از رودخانه کوسی عبور کرد و قدرت فرسایشی آن افزایش یافت تا خاک و رسوبات بیشتری را با خود ببرد. شسته شدن بیشتر زمین، باعث سرعت افزایش ارتفاع قله های کوه را بیشتر کرد.

دکتر زو هان، نویسنده اصلی دانشگاه علوم زمین چین دراین باره گفت: تغییر ارتفاع کوه اورست، از ماهیت پویای سطح زمین خبر می دهد. فعل وانفعال بین فرسایش رود آرون و فشار رو به بالای گوشته زمین، باعث افزایش ارتفاع قله اورست می شود.

منبع: scitechdaily

227227