یک سازمان بین المللی پشت ماجرای آلودگی هوای تهران - آناسی

به گزارش شرق، براساس این قانون که از سوی IMO (سازمان بین المللی دریانوردی) وضع شده، تمامی کشتی ها از اول ژانویه 2020، باید از سوخت مازوت به سوخت گازوئیل شیفت می کردند یا حداقل درصد گوگرد مازوت (نفت کوره) راه به کمتر از یک تا نیم درصد کاهش می دادند.

معنای دیگر این قانون این بود که نفت کوره فراوری شده در کشور یا سوخت مازوت یکباره با افت تقاضای خارجی روبه رو می گردد و روی دست کشور می ماند. اگر تا پیش از این مازوت های فراوری شده در سه گرید استاندارد یک، دو و سه علاوه بر صنعت کشتیر انی، متقاضیانی از کشورهای همسایه داشت اما با ابلاغ این قانون، همسایگان نیز از خرید مازوت های فراوری شده خودداری می کردند و بنابراین با حجم قابل توجهی از نوعی سوخت ارزان تر از گازوئیل روبه رو شدیم.

فراوان و ارزان بودن این سوخت به شدت آلاینده در کنار گران و کم بودن گازوئیل سبب تمایل فراوان نیروگاه ها به استفاده از آن شده است. در حالی در کشور دچار کمبود سوخت گازوئیل هستیم که به گفته احسان هوشمند، پژوهشگر مطالعات قومی، روزانه 15 میلیون لیتر سوخت از کشور قاچاق می گردد.

ماجرای توقیف 6 کشتی ایرانی

تیرماه سال جاری روزنامه شرق در گزارشی از توقیف شش کشتی ایرانی در بنادر چین اطلاع داد. بیش از دو هفته شش کشتی ایرانی متعلق به عظیم ترین شرکت کشتی رانی ایران در بنادر چین، لنگر انداخته بودند و اجازه حرکت نداشتند؛ مشکل هم رعایت نکردن قوانین مربوط به سوخت پاک بود که اجرای آنها از سال 2020 برای تمامی خطوط کشتی رانی، الزامی شد.

یک منبع آگاه در وزارت امور خارجه در آن گزارش به شرق گفته بود: حدود دو هفته است که با این چالش روبه رو شده ایم و نمایندگی های وزارت امور خارجه در پکن و سرکنسولگری ها به صورت مداوم با مقام های محلی، وزارت راه و سازمان بنادر و کشتی رانی چین در تماس هستند. امیدواریم در چند روز آینده راه حلی برای آن بیابیم. به گفته او آنچه وزارت خارجه دنبال می نماید، دریافت اجازه برای لنگرانداختن به منظور تخلیه و بارگیری کشتی های ایران در بنادر چین است و مسائل شرکت ها در آینده از سوی خود آنها پیگیری خواهد شد.

از همان زمان ابلاغ این قانون و توقیف کشتی های ایرانی بدون سوخت پاک، این پرسش در قالب یک نگرانی از سوی کارشناسان مطرح می شد که ایران با مازوت های روی دست مانده چه خواهد نمود؟ آن موقع نیز خطر استفاده از مازوت های با درجه 3 استاندارد در داخل کشور گوشزد و از تبعات آلایندگی آن گفته می شد. با وجود این در ماه های گذشته به دلیل ارزان تر بودن سوخت مازوت نسبت به گازوئیل، استفاده از این سوخت در دستور کار نیروگاه ها قرار گرفته است. هرچند تعدادی از نیروگاه ها استفاده از مازوت را رد می نمایند، اما وزیر نفت و رئیس سازمان محیط زیست می گویند در بعضی نیروگاه ها ناگزیر به استفاده از مازوت هستیم.

صادرات نفت کوره به امارات متوقف شد

مازوت چند نوع است؛ با سولفور پایین که بین 0.5 تا یک درصد سولفور دارد. سولفور مازوت نرمال بین یک تا دو درصد است و مازوت نوع سوم بین 2 تا 3.5 درصد سولفور دارد. قرار بود هم زمان با اجباری شدن استفاده کشتی ها از سوخت با سولفور بسیار پایین، کشور نیز در راستای فراوری این نوع مازوت گام بردارد؛ چراکه مازوت با سولفور بالا پس از ممنوعیت استفاده از آن در سوخت کشتی ها عملا تقاضایی ندارد و این نوع سوخت تنها در داخل مصرف می گردد. براساس آنچه گزارش ها نشان می دهد، مازوت فراوریی ایران همچنان بالای سه درصد سولفور دارد؛ یعنی هفت برابر سولفور بیشتر از آنچه استانداردهای بین المللی سازمان کشتی رانی جهانی برای سوخت کشتی ها مجاز می داند.

تا پیش از اجبار کشتی ها به استفاده از سوخت با سولفور پایین در سال 97 بیش از 60 درصد نفت کوره فراوریی ایران به کشور امارات صادر می شد و هفت درصد نیز سوخت کشتی ها بود. در واقع امارات از این نوع سوخت برای سوخت رسانی به کشتی ها استفاده می کرد؛ به عبارت دیگر در سال 97 به طور متوسط روزانه 60 میلیون لیتر نفت کوره فراوری می شد که 35.5 میلیون لیتر آن صادر و 4.3 میلیون لیتر نیز به عنوان بانکرینگ استفاده می شد و مابقی که حدود 20 میلیون و 200 هزار لیتر بوده در داخل مصرف می شد. پس از اجبار به استفاده کشتی ها از سوخت با سولفورکم، نفت کوره یا همان مازوت فراوریی در کشور نیز بدون مشتری ماند؛ چراکه تنها در صورتی به فروش می رسید که سولفور آن کم گردد؛ بنابراین مصرف در داخل تنها گزینه باقی مانده بود.

قاچاق 15 میلیون لیتر سوخت به طور روزانه

احسان هوشمند، پژوهشگر مطالعات قومی، در گفت وگو با شرق گفت: امروز در مورد موضوع آلودگی هوا مسئولان بحث کمبود سوخت را مطرح می نمایند. آنها می گویند به دلیل کم بودن میزان دو نوع سوخت گاز و گازوئیل، بعضی نیروگاه ها ناگزیر به استفاده از مازوت هستند.

او اضافه کرد: یکی از مسائل اساسی که موجب کمبود گازوئیل در کشور شده، مسئله تفاوت قیمت داخل و خارج از کشور است. امروز اگر گازوئیل را آزاد در کشور خریداری کنید 600 تومان در لیتر است. این در حالی است که قیمت این سوخت در ارزان ترین کشور همسایه 10 برابر قیمت در ایران است. یعنی در کشورهای همسایه از شش هزار تومان تا 20 هزار تومان این محصول خرید و فروش می گردد.

هوشمند شرح داد: گازوئیل در کشور ما به جز ماشین های سنگین در صنایع نیز استفاده می گردد.

از آنجایی که نظارت درستی وجود ندارد؛ میزان اعلام احتیاج صنایع با آنچه در واقعیت مصرف می نمایند، متفاوت است. بعضی صنایع فقط اسماً مصرف نماینده هستند و در عمل تعطیل اند و بعضی دیگر بسیار کمتر از ظرفیت اعلام شده کار می نمایند. بنابراین حجم قابل توجهی از سهمیه دریافتی خود از گازوئیل را در بازار آزاد به فروش می رسانند و بخش اعظم آن نیز قاچاق می گردد.

به گفته این پژوهشگر، برآورد می گردد روزانه 10 تا 15 میلیون لیتر گازوئیل از استان سیستان و بلوچستان قاچاق می گردد. اگر نظارتی از سوی نهادهای نظارتی وجود داشت و میزان احتیاج واقعی صنایع راستی آزمایی می شد، حتی اگر 50 درصد از این سوخت قاچاق شده را می توانستیم به کشور باز گردانیم، در سال شش میلیارد دلار به کشور برگردانده می شد.

در واقع مبلغی بیش از بودجه عمرانی کشور به وسیله قاچاق سوخت از کشور خارج می گردد.

هوشمند بیان کرد: نکته دیگر در بحث قاچاق سوخت، شکل گیری باندهای مافیایی است. برای اینکه کسی با این حجم قاچاق مقابله نکند، تمهیداتی می اندیشند؛ از جمله اینکه آغاز به تبانی و سندسازی می نمایند. گاه می بینیم 100 کامیون با یک برگ سند از مرز عبور می نماید. این ماجرا تا سطح تشکیل باندهای عظیم و محافظان مسلح پیش می رود. اما مسئله تأمل برانگیز تر این اتفاق این است که خروج روزانه 15 میلیون لیتر بنزین و گازوئیل از مرزها به شکل قاچاق ما را با کمبود سوخت در کشور و در نتیجه آلودگی هوایی که امروز با آن روبرو هستیم، روبه رو می نماید.

به اعتقاد او، اگر مرزها را ساماندهی کنیم که چندان هم هزینه بر نیست، می توانیم از تکرار اتفاقی که در مرزهای کردستان افتاد، جلوگیری کنیم. امروز مرزهای کردستان با معضل پدیده کولبری روبرو است که به راحتی قابل سامان دادن نیست.

هوشمند تأکید کرد: امروز به طور روزانه هزاران ماشین سوخت بر، قاطر، موتور و ... در مرز تردد می نمایند و قاچاق گازوئیل و بنزین انجام می دهند که بسیار می تواند برای مردم منطقه خطرآفرین باشد. جلوگیری از این اتفاق با به کار افتادن بازوهای نظارتی دولت که امروز بسیار ضعیف عمل می نماید، به راحتی قابل انجام است.